GARŚĆ TEORII

Albert Bandura
źródło: en.wikipedia.org

 
Albert Bandura 
Urodził się w Kanadzie w 1925 roku. Obecnie jest profesorem na Uniwersytecie Stanforda. Wiedzę oraz doświadczenie zdobywał pod okiem Kennetha Spence'a – wybitnego behawiorysty (Oleś, 2009).
Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych i najbardziej wpływowych współczesnych psychologów. Popularność w świecie nauki przyniosła mu przede wszystkim stworzona przez niego teoria społecznego uczenia się, która wywarła wpływ na obecne rozumienie tego procesu. 
Albert Bandura stanął niejako w opozycji do behawiorystów, ponieważ w jego koncepcji człowiek jest zdolny do samoorganizacji i samoregulacji oraz aktywnego uczestniczenia w uczeniu się (Trempała, 2011).



Bandury społeczno-poznawcza teoria uczenia się (Bandura, 1977, 1986)
 Zakłada, że uczenie się przez dziecko polega nie tylko na warunkowaniu klasycznym i sprawczym (jak dotychczas sądzono), ale również na obserwowaniu i naśladowaniu innych ludzi. Dziecko wykonuje czynności i wydaje dźwięki podobne do tych zaobserwowanych u człowieka, zwanego tu modelem (Trempała, 2011).

źródło: res.cloudinary.com

Wnioskiem płynącym z zastosowania tej teorii jest fakt, że nie doświadczając bezpośrednio danej sytuacji, i tak możemy uczyć się nowych zachowań. Bandura nazwał to zjawisko uczeniem się obserwacyjnym lub społecznym. 


Możliwe są 2 rodzaje takiego uczenia się:

• Uczenie się przez konsekwencje (warunkowanie zastępcze) – dziecko przejmuje bardzo szybko cały wzór zachowania, często po zaledwie jednej ekspozycji. Nie potrzeba ćwiczenia by nabyć wzór zachowania. Inną stosowaną nazwą jest warunkowanie zastępcze: dziecko obserwuje, czy konsekwencje działania modela prowadzą do uzyskania nagrody/kary oraz jakie emocje towarzyszyły modelom w trakcie lub po wykonaniu działania. Dochodzi zatem do nauki motywacji leżącej u podstaw nabywanych wzorów zachowania (Trempała, 2011).

• Naśladownictwo - dziecko zwraca uwagę na tzw. bodźce modelowe - koduje je, przypomina i dokonuje ich reprodukcji w wymagającej tego sytuacji. Z czasem staje się ono zdolne do uogólniania reguł, którymi kieruje się w swoim zachowaniu. Zatem dziecko stara się działać tak samo lub podobnie do obserwowanego wcześniej modela (Trempała, 2011). Ważną rolę odgrywa poczucie własnej skuteczności, rozumiane jako przekonanie, że jest się w stanie zrealizować dane zachowanie. Oczekiwanie własnej nieskuteczności hamuje zachowanie, natomiast zwiększenie przewidywań swojej skuteczności prowadzi do podejmowania i nasilania zachowań.

Zauważono, że uczenie się przez obserwację występuje również u zwierząt, np. u kotowatych, które uczą się polować. Zwierzęta przejmują doświadczenie od starszych osobników, uczą się od nich określonych reakcji w danych sytuacjach. Mogą nawet przejmować zachowania ludzkie, czego dowodem jest zjawisko szympansów używających włóczni do polowań, zaobserwowane niecałą dekadę temu (Roach, 2007).


Eksperyment z lalką „Bobo”

źródło: onlineacademiccommunity.uvic.ca

Jest to klasyczny eksperyment potwierdzający teorię Bandury i dobrze ją obrazujący. Oryginalnie został przeprowadzony w latach 60-tych (Bandura, Ross i Ross, 1961). W eksperymencie dzieci w wieku od 4 do 7 lat obserwowały zachowanie osób dorosłych wobec dmuchanej lalki „Bobo”. Pierwsza faza polegała na tym, że dzieci z grupy eksperymentalnej obserwowały agresywne zachowania wobec lalki, natomiast grupa kontrolna obserwowała neutralne zachowania. W kolejnej fazie eksperymentu dzieci pozostawiono w pomieszczeniu z lalką same, a ich zachowanie poddawane było obserwacji. Dzieci, które obserwowały agresywne zachowania względem lalki same nie tylko je odtwarzały, używając tych samych przedmiotów (np. plastikowego młotka), których używał dorosły model, ale również tworzyły nowe formy agresji (Bandura, Ross i Ross, 1961). Dzieci z grupy kontrolnej nie przejawiały takich zachowań.